SoNaRR 2025: Sbardunau newid amgylcheddol

Mae sbardunau newid yn ffactorau naturiol neu ffactorau a achosir gan bobl sy’n achosi newidiadau i adnoddau naturiol ac ecosystemau. Gallant fod naill ai’n uniongyrchol, gan achosi newid ffisegol y gellir ei fesur, neu’n anuniongyrchol, sy’n llai mesuradwy o ran achosiaeth. Mae rheoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy yn gofyn am well dealltwriaeth o’r sbardunau hyn er mwyn gwerthfawrogi’n llawn achosion sylfaenol rheolaeth anghynaliadwy.

Mae’r dystiolaeth a gasglwyd a’i dadansoddwyd yn Adroddiad ar Sefyllfa Adnoddau Naturiol 2025 ynghylch prif sbardunau newid amgylcheddol a’r pwysau sy’n gysylltiedig â hwy yn ein helpu i ganolbwyntio ar y prif bwysau sy’n effeithio ar stociau adnoddau naturiol, gwydnwch yr ecosystemau ledled Cymru, a’r manteision, neu’r gwasanaethau, y mae’r ecosystemau’n eu darparu.

Yn Adroddiad ar Sefyllfa Adnoddau Naturiol 2025, rydym yn parhau i ddefnyddio’r pum sbardun newid uniongyrchol sy’n cael eu cydnabod yn eang, sef: newid hinsawdd; defnydd uniongyrchol; rhywogaethau estron goresgynnol, plâu a chlefydau; rheoli a newid defnydd o’r tir a’r môr; a llygredd.

Mae sbardunau anuniongyrchol yn cynnwys newidiadau demograffig, economaidd, cymdeithasol-wleidyddol, diwylliannol ac ymddygiadol, a thechnolegol. Er bod datgysylltiad cymdeithasol oddi wrth natur yn ffactor, mae’n cael ei atgyfnerthu’n sylfaenol gan fodelau economaidd a systemau cynhyrchu llywodraethol sy’n allanoli costau amgylcheddol. Mae’r datgysylltiad hwn yn amharu ar ein dibyniaeth ar brosesau naturiol, gan gyfrannu at batrymau defnydd anghynaliadwy sy’n cyflymu colli bioamrywiaeth, newid hinsawdd a llygredd.

Sbardunau uniongyrchol newid amgylcheddol

Dilynwch y dolenni isod i ddysgu mwy am sbardunau newid amgylcheddol yng Nghymru. Disgrifir yn fanwl y pwysau y mae’r sbardunau uniongyrchol hyn yn eu rhoi ar ein hecosystemau a’n hadnoddau naturiol ym mhob asesiad ecosystem ac adnodd naturiol.

• Newid hinsawdd
• Defnydd uniongyrchol
• Rhywogaethau estron goresgynnol, plâu a chlefydau
• Newid defnydd o’r tir a’r môr
• Llygredd
  
  

Sbardunau anuniongyrchol newid amgylcheddol

Ystyrir sbardunau anuniongyrchol drwy gydol Adroddiad ar Sefyllfa Adnoddau Naturiol 2025, yn enwedig o fewn asesiad Nod 3 ac asesiad Nod 4.

Gallwch ddysgu mwy am sbardunau newid uniongyrchol ac anuniongyrchol ar raddfa fyd-eang yma: Thematic Assessment Report on the Interlinkages among Biodiversity, Water, Food and Health | Ysgrifenyddiaeth IPBES

Mae NatureScot wedi cyhoeddi crynodeb defnyddiol: Understanding the Indirect Drivers of Biodiversity Loss in Scotland – A Summary | NatureScot